RYS HISTORYCZNY I AKTUALNE DUSZPASTERSTWO W PARAFII MATKI BOŻEJ OSTROBRAMSKIEJ NA WIECZYSTEJ
Początki duszpasterstwa na Wieczystej
Osiedle Wieczysta wraz z podkrakowskimi wówczas Rakowicami pod względem duszpasterstwa należały do parafii św. Mikołaja jeszcze od czasu nowego określenia granic parafii miasta Krakowa, dokonanego przez metropolitę ks. kard. Stefana Sapiehę w roku 1923.
Duszpasterstwo na Wieczystej w latach powojennych polegało właściwie na sprawowaniu Mszy św. niedzielnej w budynku ochronki (przedszkola), prowadzonego od 1945 r. przez Siostry Służebniczki Dębickie z ramienia kościelnej organizacji charytatywnej „Caritas”. Władze „Caritasu” jesienią 1947 r. wynajęły nowe pomieszczenia dla dzieci w oficynie prywatnego budynku przy ul. Ładnej 8, a dla dwóch sióstr dwa pokoje z kuchnią w części frontowej. Siostry w jednym z pomieszczeń przedszkola urządziły kaplicę, gdzie – jak zanotował urzędnik Wydziału ds. Wyznań - pierwszą Mszę Świętą odprawił ks. proboszcz Julian Gołąb w dniu 25 grudnia 1947. Warto zaznaczyć od jesieni tego roku nastąpiło znaczne pogorszenie stosunków państwo – Kościół i że miejscowe władze będą starały się odtąd ograniczać dążenia wiernych i władz kościelnych do budowy kościołów i kaplic. Istnienie kaplicy w ochronce było niejako „usprawiedliwione”, bo była ona kaplicą zakonną na użytek sióstr służebniczek i dzieci, ale korzystali z niej również wierni z Wieczystej.
Początki duszpasterstwa prowadzonego przez pijarów
Dnia 8 września 1948 r. po wydzieleniu parafii Najświętszego Imienia Maryi w Rakowicach z macierzystej parafii św. Mikołaja ziściły się oczekiwania wiernych z Wieczystej, kiedy to teren ten został przez ks. arcybiskupa Eugeniusza Baziaka dekretem z dnia 15 listopada 1952 r. powierzony opiece pijarów z nowej parafii. Wśród pierwszych duszpasterzy z kościoła parafialnego w Rakowicach na Wieczystą przychodzili o. Adam Pitala i o. Józef Szafer. Radość nowych parafian i duszpasterzy spotęgował fakt, że 3 lutego 1953 r. ks. bp Franciszek Jop, wikariusz Archidiecezji Krakowskiej erygował kaplicę w ochronce jako kaplicę publiczną. Niestety władze zareagowały natychmiast, zakazując odprawiania Mszy w budynku. Nie zrażeni tymi przeciwnościami wierni zachęceni słowem i przykładem przez o. Wiktora Kubika sprawili najpotrzebniejsze sprzęty i szaty liturgiczne i zadbali o wystrój ciasnego wnętrza kaplicy zlokalizowanej w jednym z pokoi zamieszkiwanym przez siostry. (Na nabożeństwa przychodziło wówczas do 350 osób). W tym też czasie Kuria Metropolitalna ogłosiła, że patronką kaplicy będzie Matka Boża Ostrobramska.
Początki duszpasterstwa
Względny spokój w funkcjonowaniu kaplicy został przerwany w roku 1967 przez władze państwowe, które zagroziły właścicielowi budynku postępowaniem administracyjnym za wyrażenie zgody na przekształcenie domu jednorodzinnego w obiekt sakralny. Należało zatem podjąć starania o wybudowanie oddzielnej kaplicy.
W 1971 r. rozpoczęto starania o kupno domu przy ul. Ostatniej 15. Po jego zakupieniu dom zaadaptowano na potrzeby religijne, z trzech pokoi uzyskując pomieszczenie na kaplicę, mogącą pomieścić ok. 150 osób. Pierwszym administratorem kaplicy został mianowany od 1 IX 1973 r. o. Zenon Lesisz.
W kaplicy odprawiano w każdą niedzielę 6 Mszy św. Brało w nich udział ok. 1200 wiernych. Duszpasterze wraz z siostrami służebniczkami (zamieszkały w wynajętym domu przy ul. Ostatniej 20) prowadzili katechezę dzieci przedszkolnych i ze Szkoły Podstawowej nr 114.
Bardzo mała powierzchnia kaplicy sprawiała, że wierni uczestniczyli w nabożeństwach pod gołym niebem, niezależnie od warunków atmosferycznych. Stan taki szczególnie źle odczuwali ludzie starsi i niepełnosprawni na wózkach, których nie można było wnieść do kaplicy. O. Prowincjał Edward Malicki podjął starania o zezwolenie na dobudowanie ogniotrwałej wiaty (zadaszenia na słupach żelbetowych z pokryciem eternitowym) o wymiarach 12 x 8 m.
Niestety liczne pisma adresowane do Urzędu Dzielnicowego „Śródmieście”, do Prezydenta Miasta, rozmowy z dyrektorem Wydziału ds. Wyznań nie dały spodziewanego rezultatu.
14 VIII 1976 r. nastąpiła zmiana duszpasterzy na Wieczystej. Z Cieplic k/Jeleniej Góry przybyli o. Jan Frączek, który został mianowany Rektorem kaplicy i o. Stanisław Abłażewicz, którzy wprowadzili katechezę dla młodzieży szkół ponadpodstawowych.
Na początku 1977 r. założono Księgę Chrztów, a 22 maja do I Komunii św. w kaplicy przystąpiło 67 dzieci. Sakramenty Bierzmowania i Małżeństwa oraz pogrzeby były nadal sprawowane w kościele parafialnym w Rakowicach.
O. Rektor Jan Frączek powrócił do tematu budowy wiaty na placu przed kaplicą na Ostatniej 15, a ponieważ władze nadal nie wyrażały zgody, zdecydował się nie czekać, aż władze zmienią zdanie i w połowie października 1978 r. zadaszenie było już gotowe, co więcej powstała nowa konstrukcja o pow. 260 m² jako nowa kaplica mogła pomieścić 700 osób. Oczywiście nie obyło się bez konsekwencji, których o. J. Frączek zresztą się spodziewał.
Duszpasterze starali się budować więź mieszkańców z ośrodkiem duszpasterskim. Służyła temu coroczna wizyta kolędowa, pielgrzymki do Częstochowy i Kalwarii Zebrzydowskiej, opieka współpracujących sióstr nad chorymi i biednymi, zwłaszcza w trudnych latach rozpoczynającego się kryzysu gospodarczego w naszym kraju. Od 1976 r. uroczyście obchodzono odpust ku czci Matki Bożej Ostrobramskiej patronki kaplicy. Przybywało mieszkańców Wieczystej wraz z szybko rozbudowującym się osiedlem Ugorek.
Kult Matki Bożej Ostrobramskiej
Zanim została oficjalnie erygowana parafia p.w. Matki Bożej Ostrobramskiej i zanim zbudowano Kaplicę Ostrobramską, nawiązującą swym kształtem i wystrojem do pierwowzoru wileńskiego, Maryja z Ostrej Bramy była czczona na Wieczystej już od czasu, gdy pijarzy z Rakowic odprawiali Msze św. w kaplicy przy ul. Ładnej 810. Pierwotny obraz Maryi wykonał pochodzący z Wileńszczyzny jeden z parafian w formie małego słomkowego wizerunku. Już wtedy obraz był otaczany głębokim kultem przez wiernych, którzy modlili się o uzyskanie wielu łask przez wstawiennictwo Maryi. W sposób szczególny duszpasterze podkreślali Jej obecność poprzez obchody odpustu w dniu 16 listopada, nabożeństwa majowe i październikowe. Ten mały, słomkowy obraz służy dzisiaj w parafii jako feretron, podczas procesji religijnych.
Obraz, który znajduje się obecnie w Kaplicy Ostrobramskiej został namalowany w Białymstoku i przywieziony do Krakowa przez o. Stanisława Abłażewicza. W dniu 4 maja 1980 r. ówczesny proboszcz z Rakowic, o. Edward Malicki poświęcił nową kaplicę, a także nowy obraz Patronki kaplicy. W grudniu 1985 r. obraz przeniesiono do nowej kaplicy, znajdującej się w przyziemiu ośrodka duszpastersko – katechetycznego wybudowanego przez Pijarów przy ul. Meissnera 2013.
Ostatni etap „wędrówki” Maryi w kopii Cudownego Obrazu z Ostrej Bramy dokonał się 30 kwietnia 2001 r. kiedy znalazła swe stałe miejsce, po poświęceniu Kaplicy Ostrobramskiej przez ks. kard. Franciszka Macharskiego.
Starania o budowę kościoła
W miarę rozwoju budownictwa mieszkalnego na osiedlu Wieczysta, stało się jasne, że nawet nowa kaplica przy ul. Ostatniej 15, stanowić będzie rozwiązanie tylko tymczasowe. Stąd Rektor kaplicy o. J. Frączek wraz z wiernymi podjęli starania u władz miasta o zezwolenie na lokalizacje i budowę kościoła. Już na jesieni 1977 r. zebrano ok. trzy tysiące podpisów pod petycją w tej sprawie.
O pilnej potrzebie budowy świątyni mówił ks. bp Albin Małysiak, który w marcu 1978r. wizytował macierzystą parafię w Rakowicach. Ksiądz Biskup przybył również do kaplicy przy ul. Ostatniej 15 i sam zobaczył, w jakich warunkach wierni uczestniczą w nabożeństwach.
Przełom nastąpił na początku 1981 r. kiedy prośby o budowę kościoła ponawiane każdego roku spotkały się z pozytywną opinią ówczesnego Prezydenta Miasta. Po otrzymaniu informacji z Urzędu Dzielnicowego, zawierającej wskazanie terenu pod przyszłą budowę o pow. 0,9 ha, w rejonie ul. Nowomłyńskiej (obecnie Meissnera) wspólnota mogła być pewna, że wieloletnie starania o własną świątynię mogą się ziścić.
W dniu 18 lutego 1981 r. w Kurii Metropolitalnej na Franciszkańskiej 3 odbyło się spotkanie z Ks. Kard. Franciszkiem Macharskim, w którym brali udział: o. Prowincjał Gerard Brumirski, proboszcz z Rakowic - o. E. Malicki, Rektor kaplicy - o. J. Frączek i o. St. Abłażewicz. Na spotkaniu omówiono sprawę budowy kościoła i związaną z tym dziełem konieczność powołania nowej parafii (posiadającej osobowość prawną), wydzielając ją z macierzystej parafii Rakowice. Sam ks. kard. Franciszek Macharski udzielając Sakramentu Bierzmowania (po raz pierwszy na Wieczystej) w dniu 15 kwietnia 1981 r. ogłosił zebranym, że będzie pozwolenie na budowę kościoła.
22 maja 1983 r. podczas Mszy na krakowskich Błoniach papież Jan Paweł II poświęcił kamień węgielny pod budowę kościoła na Wieczystej, a 4 sierpnia Kard. Franciszek Macharski - Metropolita Krakowski, podpisał dekret erekcyjny parafii Matki Bożej Ostrobramskiej w Krakowie i mianował pierwszym proboszczem o. Jana Frączka.
Dopełnił się proces formalny tworzenia parafii, ale przed nową prawnie zatwierdzoną wspólnotą stanęło zadanie związane z budową własnej świątyni. Dnia 22 sierpnia 1983 r. nadeszła decyzja z Urzędu Dzielnicowego o zatwierdzeniu planu realizacyjnego pod względem urbanistycznym i architektonicznym oraz jednocześnie udzielono pozwolenia na budowę zaplecza parafialnego jako realizację I etapu inwestycji.
Już 19 września 1985 Kard. Franciszek Macharski mógł poświęcić wobec zgromadzonych kilku tysięcy parafian nowy budynek duszpasterski, a w jego przyziemiu nową kaplicę o powierzchni 450 m,² a także gotowe fundamenty kościoła parafialnego. Po wyposażeniu sal w nowym budynku ruszyła katechizacja dzieci i młodzieży a 23 grudnia 1985 r. rozpoczęto odprawiać Msze św. i nabożeństwa w nowej kaplicy przy ul. Meisssnera 20.
Wraz z rozbudową zaplecza duszpastersko-katechetycznego a później własnej świątyni parafialnej kapłani z Wieczystej kontynuowali wysiłek duszpasterski poszerzając go o różne formy działalności społecznej które zainicjowali jeszcze z okresu, kiedy musiała wystarczać kaplica i dwie salki katechetyczne na ul. Ostatniej 15. Oprócz pracy duszpasterskiej, sprawowaniu sakramentów świętych, katechizacji nie zapomniano o opiece nad ludźmi starszymi i biednymi. Celem głównym działania zespołu „Caritas” było niesienie pomocy najbardziej potrzebującym, osobom starszym i chorym. Organizowane były zbiórki pieniędzy do puszek okazji świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocy i Tygodnia Miłosierdzia. Ważnym czynnikiem „doradczym” w parafii była rada parafialna, która w czasie budowy kościoła spełniała funkcje „komitetu budowy kościoła” (od września 1983r.).
Końcowy etap budowy kościoła
Trwało mozolne wznoszenie budynku kościoła. Od wiosny 1992 r. rozpoczęły się prace przy murowaniu kaplicy Ostrej Bramy, wykonaniu więźby dachowej w kaplicy ku czci św. Józefa Kalasancjusza21- założyciela Zakonu Pijarów i na wieży świątyni oraz prace wewnątrz kościoła.
Na jesień 1993 r. gotowe było prezbiterium i chór kościoła głównego, założono instalację centralnego ogrzewania. Po kolejnym roku wytężonych prac wykończeniowych 11 listopada 1994 r. można było w nowym kościele rozpocząć sprawowanie liturgii Mszy św.
Kilka dni później w dzień odpustu parafialnego Matki Bożej Ostrobramskiej 16 listopada 1994 przybył na Wieczystą Kard. Franciszek Macharski, który uroczyście pobłogosławił nowy kościół parafialny.
Budowa kościoła parafialnego na Wieczystej trwała prawie 9 lat, pozostałe prace wykończeniowe i adaptacyjne trwają do dzisiaj. Dzieło to mogło być zrealizowane tylko dzięki zaangażowaniu wielu osób ze strony Zakonu Ojców Pijarów i parafian. Trudno byłoby wymienić wszystkich, dzięki którym to bardzo trudne zadanie mogło się udać. Nie można tutaj pominąć osoby o. Jana Frączka (do dzisiaj aktywnie duszpasterzującego w parafii), którego osobisty wkład – w opinii wielu wiernych – przesądził o powodzeniu dzieła. Odpowiedzialność, jaką władze zakonne złożyły na jego barki podjął z poświęceniem starając się wypełnić zadanie najlepiej jak potrafił. Niejednokrotnie spotykał się z upokorzeniem ze stron władz państwowych i niezrozumieniem ze strony parafian.
Kościół, który powstał zbudowany jest na planie okręgu o średnicy 50 m. Wysokość bryły wynosi ok. 30 m, a wraz z wieżą zwieńczoną krzyżem sięga do wysokości 55 m. Świątynia może pomieść 3 tys. wiernych (miejsc siedzących ok. 1 tys.). Powierzchnia części górnej kościoła wynosi 2000 m² (w tym nawa główna z prezbiterium to 1500 m²). Część dolna zajmuje 1000m², a otoczenie wokół 0,7 ha, które obecnie zagospodarowane jest i obsadzone drzewami i krzewami. Dach przypomina Koronę Matki Bożej, a wnętrze kształt gwiazdy. Obraz Matki Pana znajdujący się w kościele jest przedstawieniem Jej ziemskiej postaci, natomiast obraz w Kaplicy Ostrej Bramy podkreśla niebieską chwałę Maryi.
Nie bez znaczenia dla pracy duszpasterskiej w parafii ma fakt, że prowadzą ją kapłani z zakonu Ojców Pijarów, którzy oprócz ślubów czystości, ubóstwa i posłuszeństwa zobowiązują się do szczególnej troski o wychowanie dzieci i młodzieży.
Czasy współczesne
W roku 1995 r. proboszczem parafii został o. Jacek Raczek. Na niego spadło zadanie wykańczania wnętrza kościoła i organizowanie życia parafii, która miała już swój kościół. Powstało wówczas wiele inicjatyw duszpasterskich, które trwają do dzisiaj.
- Jeszcze w roku 1994 roku Komitet Budowy Kościoła przekształcił się Duszpasterską Radę Parafialną.
- 23 marca 1997 ukazał się pierwszy numer gazety „Głos Ostrej Bramy” (nakład sięga dzisiaj 1300 egzemplarzy).
- Rolę edukacyjną w życiu parafii spełnia Biblioteka Parafialna.
- W roku 1999 został powołany w parafii oddział Akcji Katolickiej, który jest stowarzyszeniem katolików świeckich i powstał w celu realizacji misji apostolskiej kościoła.
- Przy parafii działają aktualnie trzy kręgi Ruchu Domowego Kościoła, które poprzez odkrywanie i pogłębianie duchowości życia małżeńskiego starają się dzisiejszych wymagających czasach dobrze wychować dzieci i wspólnie realizować swoje powołanie do życia małżeńskiego.
- Kolejnym odrębny wielkim dziełem podjętym przez pijarów jest Parafialny Klub Sportowy „PORTA”. Aktualnie młodzież może uprawiać sport w trzech sekcjach: piłki nożnej, piłki siatkowej, tenisa stołowego.
- Widząc potrzebę zorganizowania czasu dla dzieci i młodzieży z rodzin patologicznych na Wieczystej od lutego 2000 r. rozpoczęła swą działalność Świetlica Parafialna. Pomysł zrodził się wśród członków Akcji Katolickiej, którzy zadeklarowali swoją pomoc w zajęciu się dziećmi, zaniedbanymi wychowawczo, mającymi duże trudności z nauką. Zajęcia na świetlicy odbywają się w czasie roku szkolnego codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach 15.00 – 18.00. Dzieci mają możliwość korzystania z kilku kół zainteresowań oraz zabaw rozwojowych stosownie do wieku, zapewnia się im także gorący posiłek. W okresie wakacji i ferii świetlica organizuje wspólne wyjazdy – dla niektórych dzieci stanowi to jedyny czas spokojnego i bezpiecznego odpoczynku.
Od czerwca 2007 do roku 2019 proboszczem i przełożonym wspólnoty pijarskiej na Wieczystej był o. Andrzej Tupek, który wraz z duszpasterzami kontynuował dzieło, w które włożyli serce i duszę dwaj jego poprzednicy: O. Jan Frączek i o. Jacek Raczek.
Rok 2008 jest Rokiem Jubileuszu 25-lecia istnienia parafii (4 sierpnia 1983). Z tej okazji w czerwcu 2008 odbył się Parafialny Festyn Jubileuszowy, a kulminacyjnym momentem obchodów Jubileuszu jest Uroczystość Poświęcenia Kościoła – 6 września 2008.
W listopadzie odbędzie się renowacja Misji Świętych, a odpust ku czci Matki Bożej Ostrobramskiej – 16 listopada zakończy obchody Roku Jubileuszowego.
W roku 2019 nowym proboszczem został o. Tomasz Jędruch, któremu przyszło się mierzyć z dramatycznym okresem pandemii.
Rok 2023 jest podwójnym jubileuszem - 40-lecia Parafii oraz 15-lecia konsekracji kościoła.
Kolejni Proboszczowie Parafii Matki Bożej Ostrobramskiej:
1983 – 1995 (+ o. Jan Frączek)
1995 – 2007 (o. Jacek Raczek)
2007 – 2019 (o. Andrzej Tupek)
od 2019 – (o. Tomasz Jęrdruch)